sobota, 6 lutego 2016

Czarki - grzyby spod śniegu

Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Wiosna tuż, tuż... Szczególnie ostatnie ciepłe dni sprawiają, że wydaje się iż to już przedwiośnie nadeszło. Pewnie jeszcze nie raz zima da znać o sobie i powieje chłodem, ale pora już najwyższa, żeby przygotować się na wiosenne spacery, których urozmaiceniem będą grzyby. Chciałabym przybliżyć amatorom leśnych wędrówek kilka gatunków, za którymi warto rozglądać się już w lutym. To oczywiście czas, w którym możemy znajdować i zbierać jadalne grzyby zimowe - boczniaki, zimówki i uszaki, ale możemy też spotkać ciekawe gatunki, które najliczniej pojawią się w marcu i kwietniu. Dzisiaj zapraszam do zapoznania się z czarkami.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Tak naprawdę pierwsze malutkie czarki można spotkać już w grudniu i styczniu - w czasie odwilży. Mnie się to jednak nigdy nie udało i pierwsze przedstawicielki tego wczesnowiosennego gatunku udawało i się wypatrzeć najwcześniej pod koniec lutego.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Czarki poznałam 10 lat temu, więc przez większość mojego życia żyłam w nieświadomości, nie wiedząc o istnieniu tych uroczych grzybków, które zaczynają swój wzrost pod śniegiem. Kiedy zostały mi pokazane i nazwane czarkami szkarłatnymi, zauroczyły mnie swoim kolorem i tym, że potrafią przebić się przez warstwę śniegu, aby cieszyć oczy miłośników grzybowego świata. 

     Wydawało mi się wtedy, że to grzybki niezwykle rzadkie, a spotkanie ich jest niezwykle trudne. Kolejne lata pokazały, że nie jest to prawda.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Po pierwsze okazało się, że oglądane wtedy przeze mnie grzyby, to wcale nie czarki szkarłatne, tylko czarki austriackie. Po czym rozróżnia się te gatunki? Otóż tylko po wyglądzie zarodników, które można obejrzeć pod mikroskopem. Dla mnie, rasowego pazerniaka, takie badania naukowe nie sa pociągające i osobiście nigdy się nimi zajmować nie zamierzam, niemniej, z czystej ciekawości, przekazywałam materiał z różnych lokalizacji do badań mikroskopowych. I cóż się okazało? Otóż większość stanowisk, to czarki austriackie; tylko nieliczne są czarkami szkarłatnymi, które rzeczywiście są gatunkiem rzadko spotykanym. Po wyglądzie makroskopowym (czyli po tym, co widzimy własnymi oczętami, nawet wyposażonymi w okulary), tych dwóch gatunków rozróżnić się nie da. Dlatego nazywam je po prostu czarkami.:)
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Do 2014 roku czarka austriacka znajdowała się na liście grzybów objętych ochroną, ale została z niej skreślona. W związku z tym można legalnie pozyskiwać owocniki tego gatunku. Istnieje jednak niebezpieczeństwo (choć minimalne), że trafimy na jakąś chronioną czarkę - czareczkę długotrzonkową lub czarkę jurajską, które są naprawdę rzadkie i nadal objęte ochroną. A odróżnienie ich od czarki austriackiej na pierwszy rzut oka wcale nie jest takie proste.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Gdzie zatem szukać czarek? Najlepszymi dla nich miejscami są wilgotne zarośla na brzegach rzek, strumieni, potoków. Najliczniej pojawiają sie wtedy, kiedy podłoże zasilane jest wilgocią z topniejącego śniegu. Wyrastają już pod warstwą białego puchu ogrzanego słońcem i wyłaniają się na powierzchnię w miarę topnienia pokrywy śnieżnej. Jeżeli warunki im sprzyjają - jest wystarczająco mokro, mogą rosnąć nawet do połowy maja.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Czarki nie wyrastają na ziemi, tylko na drewnie drzew liściastych - najczęściej wierzby i olszy, które rosną na mokrych brzegach rzek. Nawet jeżeli spotkamy czarki wystające z gleby, na pewno pod warstwą ziemi znajduje się jakiś patyk, do którego sa przyczepione. Wielokrotnie to sprawdzałam, bo byłam przekonana, że tym razem czarki wyrosły wprost na ziemi. Zawsze jednak okazywało się, że pod spodem jest substrat drewniany.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Czarki nie lubią samotności. Raz chyba udało mi się znaleźć pojedynczy owocnik nie posiadający towarzystwa w najbliższej okolicy. Rosną gromadnie, po kilkadziesiąt sztuk na niewielkiej przestrzeni. Często na niewielkim patyczku umiejscawia się kilka czarek.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      W większości atlasów czarki sa opisane jako grzyby niejadalne. Nie mogę się z tym zgodzić, gdyż co roku zjadam czarki i nigdy mi nie zaszkodziły. Jako grzyby pozyskowe mają oczywiście niewielką wartość użytkową, bo są małe, a poza tym wyczyszczenie ich z grudek ziemi, którymi są przerośnięte, przysparza sporo trudności. Niemniej pokosztowanie tego gatunku w celach poznawczych nie wymaga gigantycznego zbioru, a co za tym idzie, żmudnej obróbki. Poza tym jest ich zazwyczaj tak dużo, że mozna wybrać kilka owocników, które są stosunkowo czyste.:)
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Czarki można zjeść na surowo - dla mnie mają lekko rzodkiewkowy smak, ale Pawełek twierdzi, że smakują zupełnie tak jak świeże rzodkiewki. W takim surowym stanie mogą doskonale posłużyć do dekoracji sałatek czy też stroików wielkanocnych.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Swój kolor zachowują również w marynacie, ale pod warunkiem, że zostaną wcześniej obgotowane w wodzie z dodatkiem soli, octu i cebuli - taki zestaw dodatków zapewnia utrwalenie koloru. A zamarynowane można wykorzystywać do zdobienia swoich stołó przez cały rok, nie tylko wiosną.:)
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      Kiedy w Polsce czarki były pod ochroną, ich owocniki pozyskiwałam co roku na Słowacji, gdzie można było je zbierać. Szukałam ich jednak również w naszym kraju. I okazało się, że wcale nie są rzadkie, a spotkać można je praktycznie nad prawie każdym ciekiem wodnym.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
       Wiedząc gdzie można je znaleźć i kiedy szukać, odkryłam kilka ich stanowisk w Małopolsce. Przypuszczam, że rosną jeszcze w wielu, wielu innych miejscach, do których nie udało mi się dotrzeć.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
      W ubiegłym roku natrafiliśmy na dwie nowe miejscówki tych grzybów - jedno na Słowacji, gdzie pojechaliśmy na nasze tradycyjne "krokusowanie" i zapuściliśmy się w lasy słowackiej Orawy (były wtedy krokusy, czarki i jeszcze mnóstwo innych atrakcji), a drugie w Dolinie Będkowskiej, niedaleko Krakowa.
Czarka austriacka Sarcoscypha austriaca
     W tym roku może uda się zlokalizować kolejne nowe stanowiska czarek, czego sobie i Wam życzę.:)

14 komentarzy:

  1. CUdownie piszesz. A jakie ciekawe i fajne rzeczy. Dzięki.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję Andrzeju! Może i Ty poszukasz w tym roku czarek :). Pozdrawiam serdecznie!

      Usuń
  2. Przed chwilą dowiedziałem się, że uszaki bzowe to inaczej grzyby mung - w życiu bym nie pomyślał, że taka "egzotyka" na wyciągnięcie ręki u nas!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A dokładniej "mun", bez "g" ;). Nie pisałam o tym przy uszakach, bo mnie się czasem wydaje, że coś jest oczywiste i wszyscy o tym wiedzą... Taką właśnie "egzotykę" można obecnie pozyskiwać w lesie i krzaczorach.:)

      Usuń
  3. Dorota - kolejny, fantastyczny i bardzo ciekawy artykuł! ;-) Prawdopodobnie w najbliższych dniach, planuję wycieczkę do lasu i na pewno będę wodzić oczętami za czarkami. ;-) Znam te grzybki, ale ich jeszcze nie jadłem. Teraz spróbuje obowiązkowo (oczywiście jak znajdę). ;-) Pozdrawiam! ;-)
    Paweł Lenart

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Pawle! Życzę powodzenia w poszukiwaniach i smacznego.:)Pozdrawiam!

      Usuń
  4. Cudowne czarki,wspaniały kolor,nie widziałam nigdy albo nie dostrzegałam,trzeba być takim grzyboznawcą jak ty aby zauważyć coś innego jak podgrzybek czy borowik

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Może nigdy nie chodziłaś po lesie wczesną wiosną? Gdyby stanęły na Twojej drodze, na pewno byś je zauważyła - dzięki kolorowi, rzucają się w oczy mimo niewielkich rozmiarów.

      Usuń
  5. Powinnaś te zdjęcia zacząć sprzedawać na istock i shutterstock
    oraz filmiki po 10-40 sek. o grzybach z odpowiednią nazwą łacińską i angielską

    OdpowiedzUsuń
  6. To ja Inga bo mnie nie podpisało :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jak się spotkamy, to coś więcej mi powiesz na ten temat.:)

      Usuń
  7. Jestem w Polanczyku i znalazłam miejsce gdzie właśnie czarki wystawiły swoje kielichy, pierwszy raz spotkałam takie grzyby

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Super! Takie pierwsze spotkania z jakimś gatunkiem są pięknymi doświadczeniami. Ciesz się pięknym miejscem i grzybkami.:) Pozdrawiam serdecznie!

      Usuń
  8. Komu przeszkadzała czarka, że zdjęto z niej ochronę ?

    OdpowiedzUsuń